Marylski Antoni Józef, pseud. Antek, Ostoja (1894–1973), budowniczy zakładu ociemniałych w Laskach, pod koniec życia ksiądz. Ur. 21 X w Pęcicach koło Warszawy, był synem Antoniego Eustachego Marylskiego-Łuszczewskiego (zob.) i Wandy z Kozakowskich. W r. 1913 ukończył Gimnazjum gen. P. Chrzanowskiego w Warszawie, a następnie, przeznaczony przez swego ojca chrzestnego J. Skarbka na kuratora fundacji w Osięcinach, odbywał praktykę rolną w Kutnowskiem, m. in. w Łaniętach. Podczas pierwszej wojny światowej pracował w r. 1915 jako pielęgniarz w szpitalu wojskowym na ul. Berga (dziś ul. Traugutta) w Warszawie. Następnie prawdopodobnie razem ze szpitalem został ewakuowany w głąb Rosji. W początku 1916 r. wstąpił jako ochotnik do pułku kijowskiego, a później przeniósł się do Brygady Strzelców Polskich. Brał udział w walkach z armią austriacką koło Czortkowa. Następnie został odkomenderowany do Mikołajewskiej Szkoły Kawaleryjskiej w Piotrogrodzie. Po wybuchu rewolucji październikowej, gdy uzbrojony tłum obległ gmach szkolny, M. wywiesił czerwony sztandar i poddał szkołę. W r. 1918 wrócił do dawnego oddziału polskiego; w czasie oblężenia Bobrujska, kierując się pobudkami religijno-pacyfistycznymi, zwolnił się ze służby. Następnie pracował w Piotrogrodzie jako stróż nocny. Ok. r. 1919 wyjechał do Francji, gdzie pracował w konsulacie polskim w Paryżu i studiował ekonomię w paryskiej Szkole Nauk Politycznych.

W r. 1921 wrócił M. do kraju i rozpoczął studia filozofii na Uniw. Warsz. Od r. 1922 uczestniczył w organizacji i budowie zakładu dla ociemniałych w Laskach koło Warszawy, wciągnięty do tej akcji przez ks. W. Korniłowicza i matkę Elżbietę Czacką. Ta ostatnia, z którą łączyła M-ego – do końca życia – bardzo bliska przyjaźń, wywarła znaczny wpływ na ukształtowanie się jego osobowości. Ze względu na szczupłość funduszy, jakimi dysponował zakład, M. pracował fizycznie przy transporcie materiałów i wznoszeniu budynków. Nazywany był «budowniczym Lasek». W l. 1936–9, 1947–50 i 1962–73 M. był prezesem Tow. Opieki nad Ociemniałymi, a w pozostałych latach członkiem zarządu tego Towarzystwa. W okresie okupacji hitlerowskiej współpracował z Armią Krajową. Wiosną 1942 został członkiem Rady Organizacyjnej Polskiego Związku Zachodniego, zajmującego się sprawami robotników polskich, wysyłanych na roboty przymusowe do Rzeszy, a występującego kolejno pod nazwami: «Zachód», «Kopalnia» i «Studnia», a następnie do r. 1945 był członkiem Prezydium i przewodniczącym Wydziału Duszpasterskiego Związku. M., prowadząc głównie dział opieki duszpasterskiej, m. in. pomagał w opracowaniu i kolportażu specjalnej książeczki do nabożeństwa, której treść zawierała również elementy patriotyczne, w kolportażu książek polskich, czasopisma konspiracyjnego „Głos Ojczyzny” (wyd. przez Organizację „Zachód”); dzięki jego staraniom Kuria Metropolitalna w Krakowie zgodziła się na wysyłanie do Rzeszy – jako robotników – duchownych sprawujących tam konspiracyjną opiekę duszpasterską, a także pomagał w ich zwerbowaniu.

Po r. 1958 M. odbył – zaocznie – studia teologiczne (znacznie wcześniej, bo już ok. r. 1932, studiował teologię we Fryburgu w Szwajcarii). Był wybitnym znawcą filozofii chrześcijańskiej; łączyła go serdeczna przyjaźń z filozofem J. Maritainem i kardynałem C. Journetem. Utrzymywał też – co stanowiło jedną z cech charakterystycznych jego osobowości – przyjacielskie kontakty z bardzo wielu ludźmi w Polsce i za granicą, niezależnie od światopoglądu, wyznania, narodowości, pochodzenia społecznego i wieku. Po długich wahaniach M. podjął u schyłku życia decyzję zostania księdzem. Święcenia kapłańskie otrzymał w dn. 28 II 1971. Zmarł w Laskach 21 IV 1973 i został pochowany na miejscowym cmentarzu.

A. Marylski, „Tyg. Powsz.” R. 27: 1973 nr 19 s. 2; I. L., Pogrzeb śp. ks. A. M-ego, „Słowo Powsz.” 1973 nr 106 s. 2; Michałowski S., Jeszcze o A. M-m, „Tyg. Powsz.” 1973 nr 27; Wyszyński S., Snop życia trudnego, „Tyg. Powsz.” R. 23: 1973 nr 23 s. 1–2 (fot.); – Marylski A., Karta z młodości, „Znak” R. 22: 1970 nr 197 s. 1446–50; – „Słowo Powsz.” 1973 nr 98 s. 2, nr 100 s. 2; „Życie Warsz.” 1973 nr 102 s. 10; – IH PAN: sygn. A 540/72 s. 3–5, 40 (Tymczasowa relacja o działalności Polskiego Związku Zachodniego 1942–1945, mszp.); – Dokumenty i korespondencja M-ego w posiadaniu Anny Grocholskiej i Zofii Morawskiej oraz ich pisemna i ustna informacja.

Stanisław Konarski